کنترل آمونیاک همزمان با آماده سازی بستر طیور
سطوح بالای آمونیاک به عنوان یک چالش در پرورش طیور در سراسر جهان شناخته می شود. این گاز سمی سلامت پرندگان و انسان ها را تهدید می کند و در صورت عدم مدیریت صحیح خسارات مالی و آسیب های اجتماعی زیادی به بار می آورد.
نیتروژن یکی از اجزای جیره پرندگان می باشد که از طریق پروتئین یا منابع دیگر وارد بدن می شود. مقداری از این نیتروژن توسط پرندگان در ساخت بافت ها و یا ساخت ترکیبات تخم مرغ مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال، بیشتر آن از طریق ادرار یا مدفوع و به شکل اسید اوریک (حدود 80٪)، آمونیاک (حدود 10٪) و اوره (حدود 5٪) دفع می شود. اسید اوریک و اوره دفع شده در بستر طیور از طریق تجزیه میکروبی و آنزیمی توسط باکتری ها و آنزیم های موجود به آمونیاک تبدیل می شوند.
در طی این فرآیند، آمونیاک به مقدار زیادی به شکل گاز در هوا آزاد می شود و پرندگان و کارگران مزرعه در معرض آن قرار می گیرند. بر اساس متون علمی، حداکثر میزان آمونیاک در هوای مرغداری برای ایمن نگه داشتن تولید در گله های طیور و کارگران نباید بیشتر از 10 ppm باشد.
تجزیه نیتروژن سطح این گاز را افزایش می دهد که بر اکوسیستم های مختلف و سلامت انسان و حیوان تأثیر می گذارد.
بیماری ها، اختلالات و موارد دیگر
گاز آمونیاک ممکن است احتمال ابتلا به بیماری های تنفسی، اختلالات مغزی، آسیب کبدی و آسیب های عروقی و عضلانی را در انسان افزایش دهد.
در مورد پرندگان، فقدان هوای تمیز برای تنفس بر رفاه آنها تأثیر می گذارد و عملکرد تولیدی آنها را کاهش می دهد، که این موضوع منجر به ضرر اقتصادی قابل توجهی می شود. سطوح آمونیاک بالای 10ppm باعث کاهش مصرف خوراک، رشد و متعاقبا کاهش نرخ تبدیل خوراک می شود. همچنین این گاز باعث تحریک چشم و ریه پرندگان و مشکلات تنفسی غیرقابل برگشت می شود. در غلظت های بالا افزایش میزان مرگ و میر در تمام سنین مخصوصا در هفته های اول و دوم نیز شایع است. اینها تنها برخی از اثرات قرار گرفتن در معرض آمونیاک هستند.
مدیریت های معمول
متداول ترین روش کنترل مورد استفاده شامل یک دوره تخلیه 12-15 روزه بین دوره های پرورش است. در این مدت بستر تخمیر شده و تهویه انجام می شود. در برخی موارد استفاده از آهک برای تسریع در خشک شدن در مناطق مرطوب توصیه می شود. همچنین داشتن تهویه کافی، نگهداری خوب از آبخوری ها و توجه به تراکم حیوانات برای محدود کردن رسوب مواد آلی ضروری است. تعویض بستر هر 5-6 دوره پرورش یا حداقل یک بار در سال نیز توصیه می شود. (پرورش بر روی بستر دوره قبل در ایران مرسوم نیست ولی در اروپا و امریکا، این یک روش مدیریتی معمول است که پرنده ها در دوره جدید برروی بستر دوره قبل پرورش یابند و مانند ایران الزامی برای خروج بستر در پایان دوره پرورش ندارند).
اثربخشی متغیر
روش‌های مرسوم برای کنترل سطوح آمونیاک همیشه منجر به کاهش سطح آمونیاک نمی شود. حتی اگر سطح آنها در مقطعی کاهش یابد پس از تقریبا 15 روز دوباره انتظار افزایش آن وجود دارد.
روش های جایگزین
راه حل های جایگزین برای کاهش تولید و اثرات آمونیاک وجود دارد. از جمله این راه ها اصلاح در فرمولاسیون خوراک، ساختمان و تهویه سالن پرورش می باشد. با این حال، به نظر می رسد درمان اصلاحی بستر مؤثرترین روش باشد. از این نظر، سولفات آلومینیوم، عصاره گیاه یوکا و یا ترکیبی از این دو ماده، راه حل های جایگزین هستند.
سولفات آلومینیوم
استفاده از سولفات آلومینیوم روی بستر قبل از قرار دادن پرنده می تواند سطح آمونیاک را در سالن پرورش تا 6 هفته کاهش دهد. با این حال، پس از مدتی کارایی خود را از دست می دهد. علاوه بر این، برای شروع فعالیت شیمیایی سولفات آلومینیوم در بستر به 2-5 روز از روز اول جوجه روزی زمان نیاز است. دوز توصیه شده از 45 تا 90 گرم به ازای هر پرنده یا 200 ± گرم در متر مربع است.
کلرید آلومنیوم
مانند سولفات آلومینیوم و با همان مقادیر در بستر مورد استفاده قرار می گیرد
یوکا شیدیگرا
عصاره گیاه یوکا سطح اوره و یون های آمونیاک را در خون پرنده و تجزیه بیش از حد نیتروژن در سکوم را کاهش داده و آمونیاک را در مدفوع تثبیت می کند تا به عنوان گاز آزاد نشود. این عصاره را می توان به صورت خوراکی یا به عنوان اسپری روی مدفوع برای کاهش بوی آمونیاک استفاده کرد.
سدیم بی سولفیت
استفاده از بی سولفات سدیم به عنوان اصلاح کننده بستر می تواند به طور موثری تبخیر آمونیاک بستر را کاهش دهد و عملکرد را بهبود بخشد.
• مقدار 23 کیلو در هر 93 متر مربع کنترل آمونیاک و کاهش پاتوژن را فراهم می کند.
• این ماده تأثیر منفی بر کود یا ارزش تغذیه بستر ندارد.
• هنگام استفاده از این ماده از دستکش محافظ، پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، عینک و ماسک استفاده کنید.
ترکیبات نیتروژن دار بستر در ترکیب با سولفات این ماده تولید کود سولفات آمونیوم می کنند که در کنار تثبیت نیتروژن یک کود مناسب برای گیاهان نیز خواهد بود.
